Culloden - koniec marzen o szkockiej niezawislosci

Przejezdzam jakies 2/3 drogi i wysiadam w Culloden - miejscu dla Szkotow bardzo waznym. Droga do miejsca bitwy jest bardzo dobrze oznaczona, wiec nie ma nawet potrzeby nikogo o nia pytac. Juz przy szosie powiewaja flagi z krzyzem sw. Andrzeja i mniej liczne z ostem (symbolem tego kraju).

Ostatni krol z rodzimych Stuartow - Jakub II (VII w Szkocji) utracil trony Szkocji i Anglii na skutek "Wspanialej Rewolucji" - przewrotu dokonanego w 1688 r. przez jego holenderskiego, protestanckiego ziecia - Wilhelma Oranskiego i corke - Marie. Stopniowo nadchodzily ciezkie czasy zarowno dla katolikow, jak i dla Szkotow. Juz zupelnie przerabane bylo jak sie bylo i jednym, i drugim.

Ruch jakobicki zrodzil sie zaraz po wygnaniu starego krola i choc najsilniejsze wsparcie otrzymal w Highlands (tutaj mial tez wsparcie wsrod protestantow), mial swych zwolennikow w wielu czesciach Wysp. Juz w 1689 r. rozgorzal pierwszy konflikt - w Irlandii. W 1701 r. krol, ktory schronil sie we Francji zmarl. Pretensje do tronu podjal jego syn - Jakub III (VIII). W tym samym roku parlament angielski uchwalil istotna ustawe o charakterze ustrojowym. Nie tylko odsunela Stuartow od dziedziczenia po panujacych krewnych, ale w ogole wykluczyla katolikow od tronu (dopiero w 2007 r. premier zaproponowal zniesienie tego zakazu). W 1707 r. Akt o Unii zlikwidowal panstwo szkockie. Inkorporowano je do Anglii tworzac jednolita Wielka Brytanie. Trzeba uczciwie przyznac, ze szkocki skarb byl wtedy na krawedzi bankructwa i unia przerzucila koszty na bogatszego sasiada.

Niemniej jednak powazny kryzys i kleska glodu spowodowala wybuch pierwszego z jakobickich powstan. Represje powodowaly kolejne wybuchy gniewu, a te znow ostra reakcje Anglikow. Czesc arystokracji stanela po stronie rzadowej w zamian za nadania ziemii, glownie kosztem wysiedlanych klanow. W kraju wciaz bowiem utrzymywal sie archaiczny system klanowy, ze wspolnotowym posiadaniem ziemii wlacznie.

Az przyszedl rok 1745. W lipcu z niewielkim oddzialem wyladowal syn Jakuba III (VIII) - ksiaze-regent Karol Edward, znany tez jako Bonnie Prince Charlie, a wsrod Anglikow takze jako Mlody Pretendent. Klany szybko zgromadzily sie wokol niego i w bitwie pod Prestonpans rozbily jedyna w tym czasie przebywajaca w Szkocji armie angielska. Edynburg (z wyjatkiem zamku) wpadl w rece rebeliantow. W styczniu 1746 r. pod Falkirk pokonano kolejna armie angielska - byly to oddzialy pospiesznie odwolane z wojny we Francji. Jakobici ruszyli na Londyn liczac na przylaczenie sie angielskich zwolennikow Stuartow i interwencje francuska. Choc zdobyli Manchester, a potem Derby - nic takiego sie nie stalo. Karol uznal, ze osiagnieto apogeum ekspedycji i nalezy oglosic odwrot. Od tej pory inicjatywa nalezala juz do wroga.

16 kwietnia armia gorali wyczerpana i na wpol zaglodzona starla sie na wrzosowiskach Culloden ze swietnie wyekwipowana i zaprawiona w bojach armia angielska dowodzona przez Duke'a Cumberland. Bledy taktyczne ksiecia Karola spowodowaly, ze w ciagu godziny Szkoci zostali rozbici. Sam ksiaze zbiegl i ostatecznie powrocil do Francji. Tysiac powstancow padlo na polu walki. Przeszlo stu jencow ponioslo smierc, kolejny tysiac deportowano do kolonii. O siedmiuset sluch zaginal. Obszar Highlands pokryto siecia garnizonow. Przystapiono do niszczenia tradycyjnej struktury wiezi klanowych.

W 1747r. parlament zniosl dziedziczna jurysdykcje i powinnosci wobec naczelnikow klanow. Rownalo sie to zerwaniu feudalnych zwiazkow, ktore od wiekow laczyly dzierzawcow z wlascicielami ziemskimi. Przystapiono do konfiskaty majatkow wielu jakobitow. Język gaelicki (dzis mowi nim zaledwie ok. 60 tys. osob), muzyka (grana na dudach), a takze tradycyjny stroj zostaly zakazane.

Na polu bitwy dopiero w koncu XIX wieku wybudowany charakterytyczny kamienny pomnik. Wazniejsze miejsca, w tym i masowe groby poleglych, oznaczono mniejszymi kamieniami.

Niebo z wolna sie przejasnia :)

Zdjęcia (4)

Komentarze (0)